نظام مدیریت خانواده با رویکرد فقهی باید تولید شود- قواعد فقهی کمک به شناخت نظام است

به گزارش خبرنگار وسائل، نخستین کارگاه آموزشی پژوهشی «فقه خانواده، مبانی و رویکردها» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین سید منذر حکیم، موسس و مدیر گروه فقه تخصصی خانواده در جامعه المصطفی العالمیه در قالب کارگاه آموزشی با حضور جمعی از پژوهشگران حوزه و دانشگاه در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.

مدیر کل پژوهش مجمع جهانی اهل بیت(ع) در ابتدا به بیان ضرورت‌های ساخت نظام خانواده پرداخت و گفت: تولید نسل یکی از اهداف تشکیل خانواده است و در عین حال ممکن است که دو فرد زوج و یا زوجه تمایل به تولید نسل نداشته باشند اما نظام نیاز داشته باشد که هر خانواده چهار فرزند داشته باشد.

نویسنده و پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره به این مطلب که در حال حاضر برخی از یهودی‌ها هستند که متوسط فرزندان آنها دوازده است، بیان داشت: در واقع اکثر آنان همین تعداد فرزند را دارند و کمتر خانواده‌هایی هستند که هشت فرزند داشته باشند و این موضوع به عنوان یک قانون در بین آنها است.

موسس و مدیر گروه فقه تخصصی خانواده در جامعه المصطفی العالمیه با بیان اینکه اگر نظام بگوید که ما به دلیل اسلام این نیاز به فرزند آوری را داریم و حتی اگر این تمایل در شما نباشد با توجه به نیاز نظام، نظام این موضوع را به گردن خانواده‌ می‌‌‌‌‌‌‌اندازد، خاطرنشان کرد: در واقع این وظیفه خانواده و در عین حال باید در نظام خانواده تعریف شود.

رییس پژوهشکده الذریه النبویه در ادامه با اشاره به مثال دیگری درباره ایثار که یک موضوع فردی نیست، تصریح کرد: در واقع اگر این موضوع در نظام سازی خانواده تعریف شود هر خانواده باید خانواده‌های دیگر که فقیر و مستضعف هستند را تحت تکفل خود قرار بدهند چرا که تعادل بین ثروتمندان و فقرا برقرار شود.

یکی از پژوهشگران حوزوی در ادامه این نشست با طرح این پرسش که نظام خانواده یک خرده نظام در نظام اجتماعی است که نظام کلان تری است، در عین حال پس از چهل سال از انقلاب اسلامی آیا نظام مدیریت جامعه و اداره نظام و نظام اداره اسلامی را پیدا کرده‌اید؟ اصلا وجود دارد که پیدا کنیم که بعد از آن به نظام اداره خانواده، اقتصاد خانواده، خانواده و محیط زیست و دیگر موضوعات درباره خانواده رسید؟

از دیگر پژوهشگران حاضر در این کارگاه آموزشی با طرح پرسش دیگری مبنی بر اینکه تفاوت بین نظام و مکتب که شهید صدر عنوان کرده، چیست؟ در واقع شما به دنبال مکتب هستید یا واقعیت موجود را‌ می‌‌‌‌‌‌‌خواهید ساماندهی کنید؟

استاد سید منذر حکیم با اشاره به این مطلب که نقش دین این است که واقعیت موجود را به گونه‌‌‌ای عوض کند که آرمان‌ها و احکامی که برای جامعه انسانی در نظر گرفته شده است را پیاده کند و مردم به سعادت مطلوب برسند و برای این کار ما واقعیت‌ها را در نظر‌ می‌‌‌‌‌‌‌گیریم و به دنبال تغییر آنها هستیم که دین نیز به دنبال این موضوع است.

وی با بیان اینکه شهید صدر مکتب و نظام را در برخی موارد مرادف و یا متفاوت‌ می‌‌‌‌‌‌‌گیرد، اظهارداشت: در مذهب بیشتر نظریه، نشان داده‌ می‌‌‌‌‌‌‌شود و روح نظام حاکم‌ می‌‌‌‌‌‌‌شود و در عین حال فلسفه وجودی این نظام‌ می‌‌‌‌‌‌‌چربد که به عنوان نمونه مذهب اقتصادی اسلام گفته‌ می‌‌‌‌‌‌‌شود.

رییس پژوهشکده الذریه النبویه درادامه با طرح مثالی دیگر گفت: شما‌ می‌‌‌‌‌‌‌گویید موضوع مالکیت فردی و اجتماعی جمع شود و از طرفی وقتی وارد نظام‌ می‌‌‌‌‌‌‌شویم به منظومه‌ می‌‌‌‌‌‌‌رسیم و در عین حال‌ می‌‌‌‌‌‌‌شود نظام را از مکتب و منظومه جدا کرد و اگر به اجمال نگاه کنیم‌ می‌‌‌‌‌‌‌توانیم بگوییم که این همان مکتب و نظام است.

وی با بیان اینکه بحث دیگر این موضوع است که همه نوشته‌هایی که راجع به مکتب اقتصاد اسلامی قبل از اقتصادنا آمده است اگر با دیگر آثار مقایسه شود این موضوع قابل مشاهده است که اقتصادنا یک کار متفاوت است که شهید صدر انجام داده است و در واقع یک کار اجتهادی بسیار طولانی است، تصریح کرد: اما ما هنوز نظام جامع خانواده نداریم با وجود اینکه مواد اولیه و احکام ما درجای جای فقه وجود دارد که اگر احکام کنار هم بیایند منظومه درست‌ می‌‌‌‌‌‌‌شود.

موسس و مدیر گروه فقه تخصصی خانواده در جامعه المصطفی العالمیه با اشاره به اینکه در حوزه فقه خانواده خلأهایی وجود دارد که هنوز تعبیر نشده است، بیان داشت: در واقع تحولات جهان نیازهای جدید برای خانواده و جامعه به وجود آورده است که به همین دلیل وقتی شما به نظام واره رسیدید نظام اداری و اقتصادی ندارید چرا که طرح نداشته اید و براساس ضروریات زندگی ناچار به وصله و در عین حال مجبور شدید قوانین مکمل بزنید.

وی با بیان اینکه به عنوان نمونه در بانک مرکزی‌ می‌‌‌‌‌‌‌گویند قانون آسیب دارد و سیستم طراحی نشده است، خاطرنشان کرد: در عین حال شما با واقعیت‌های خارجی برخورد‌ می‌‌‌‌‌‌‌کنید اما اگر طرح جامع داشته باشید و براساس برنامه پنج ساله و ده ساله و ۱۵ ساله حرکت کنید نظام به اینجا رسیده است که چشم انداز داشته باشید چرا که معنای داشتن نظام همان برنامه ریزی است.

رییس پژوهشکده الذریه النبویه با تأکید بر این مطلب که اگر نظام جامع خانواده را شروع و طراحی کنیم در ده سال آینده‌ می‌‌‌‌‌‌‌توانیم دانشگاه جامع خانواده داشته باشیم، اظهارکرد: چرا که اگر شما رشته تخصصی راه بیندازید و از طرفی تولید انبوه داشته باشید یک اتفاق بزرگ خواهد افتاد.

وی با بیان اینکه شش کانون قدرت ما مورد تاخت و تاز دشمن است، بیان کرد: نخستین کانون قدرت ما اسلام است که دشمنان اسلام هراسی را در مقابل آن به راه انداخته اند، کانون دوم قدرت،امت واحده اسلام است که تفرقه و شکل گیری داعش و جدایی شیعه و سنی را طراحی کرده‌‌اند و جمهوری اسلامی از آغاز تا به امروز به عنوان یک عنصر تأثیرگذار در خاورمیانه و در منطقه به عنوان کانون سوم قدرت محسوب‌ می‌‌‌‌‌‌‌شود که ایران هراسی و شیعه هراسی را به راه انداخته اند.

مدیر گروه فقه تخصصی خانواده در جامعه المصطفی العالمیه با اشاره به این مطلب که مرجعیت و حوزه‌های علمیه که کانون قدرت مهمی هستند آنان هر کاری انجام‌ می‌‌‌‌‌‌‌دهند که با تفرقه و دامن زدن به اختلافات، سبب ضعف این مراکز شوند، تصریح کرد: ششمین کانون قدرت که زیر ذره بین و ضربات دشمن قرار دارد خانواده است که اگرچه در گذشته خانواده پشت جبهه بود اما در حال حاضر خط مقدم جبهه دشمن است چرا که خانواده حوزه‌های علمیه ما را‌ می‌‌‌‌‌‌‌سازد و مرجعیت را الگو ساز است و مرجعیت سازی‌ می‌‌‌‌‌‌‌شود.

موسس و مدیر گروه فقه تخصصی خانواده در جامعه المصطفی العالمیه ادامه داد: چرا که مرجعیت‌ها از خانواده‌های ممتاز هستند که برای حفظ تشیع و اهل بیت(ع) و مدافعین آنها در بستر همین خانواده‌ها تربیت شده‌‌اند و آنان‌ می‌‌‌‌‌‌‌خواهند تا خانواده‌ها را ازبین ببرند تا کانون‌های قدرت ما را تضعیف سازند.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نقشه‌های بسیاری برای تضعیف خانواده و ضربه زدن به سیستم زناشویی و همسرداری انجام‌ می‌‌‌‌‌‌‌شود، اظهارکرد: در واقع این مقابله با دشمن را باید در نظام خانواده تعریف کرد در حالی که بعد از چهل سال هنوز هسته‌های علمی برای این امر ایجاد نشده است.

سید منذرحکیم با اشاره به این مطلب که در سال ۸۳ تشکیل هیأت علمی با افت و خیزها و با نداشتن نیروی علمی و امکانات مالی راه اندازی شد، تصریح کرد: در حالی که برای راه انداختن یک دوره پودمانی هیچ نیرویی نداشتیم وهنوزهم هیأت علمی در گروه تخصصی فقه خانواده نداریم در عین حال علمای فاضلی در این گروه داریم ولی تنها هستند.

وی با طرح این پرسش که مگر تولید کتاب ساده است اگر شما امروز شروع کنید ده سال دیگر جواب‌ می‌‌‌‌‌‌‌دهد، تصریح کرد: در شرایط فعلی ما‌ نمی‌‌‌‌‌‌‌توانیم منتظر باشیم که شهید صدر بیاید تا او بنویسد و ما دنبال او باشیم بلکه ما باید خودمان تولید کنیم.

موسس و مدیر گروه فقه تخصصی خانواده در جامعه المصطفی العالمیه با اشاره به این مطلب که نظام مدیریت خانواده با رویکرد فقهی باید تولید شود و در این عرصه فقها باید تولید کنند، خاطرنشان کرد: از طرفی علمایی که با شهید صدر میانه‌‌‌ای نداشتند اقتصادنا را کاری لغو و بیهوده‌ می‌‌‌‌‌‌‌دانستند اما اقتصادنا و مجتمعنا در شرایط فعلی درسطح علمی در حوزه نجف و کمتر در قم حکومت‌ می‌‌‌‌‌‌‌کنند و اینها مغز متفکر حوزه‌های علمیه ما هستند.

وی با طرح این پرسش که وقتی امام زمان(ع) بیاید نظام اسلامی اجرا‌ می‌‌‌‌‌‌‌کند، اما آن نظام اجتماعی اسلامی که امام اجرا‌ می‌‌‌‌‌‌‌کند، چیست، بیان کرد: شما باید نظر بدهید که قانون اسلامی است یا نه و در عین حال باید مجتمعنا را بخوانید و به عنوان فقیه آن را نقد کنید یا آن را بپذیرید و باید گفته شود که نظام اجتماعی و اقتصادی داریم یا نه و آیا نظام اجتماعی کار آمد است.

مدیر کل پژوهش مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به این مطلب که وقتی شما‌ می‌‌‌‌‌‌‌خواهید جهان را اداره کنید باید نظام اجتماعی اسلام را جهانی ببینید، خاطرنشان کرد: در واقع در آن عرصه، امام زمان(عج) جهان را اداره خواهد کرد اما این موضوع فقط در اعتقاد شما وجود دارد و وقتی به اجرا‌ می‌‌‌‌‌‌‌رسید دست شما خالی است.

وی با بیان اینکه در عرصه نظام سازی جهانی فقط یک مجموعه احکام متفرقه داریم که در کتب فقط در طهارت تا دیات آمده است، اظهار داشت: در این عرصه نظام اجتماعی دیده‌ نمی‌‌‌‌‌‌‌شود در حالی که شما مسائل مستحدثه درباره خانواده دارید که از آن جمله‌ می‌‌‌‌‌‌‌توان به رحم اجاره‌‌‌ای و مباحث چند جنسی‌ها اشاره کرد.

مدیر گروه فقه تخصصی خانواده در جامعه المصطفی العالمیه با اشاره به این مطلب که در شرایط فعلی به این مسائل جدید در حوزه خانواده، قرار است چگونه پاسخ داده شود، تصریح کرد: وقتی قرار است پاسخ داده شود دو فقیه دو نظر و پاسخ نزدیک به یکدیگر ندارند و به همین دلیل اگر نظام جامع خانواده نداشته باشید به بیراهه‌ می‌‌‌‌‌‌‌روید و یا فقیه هر طور‌ می‌‌‌‌‌‌‌خواهد عمل‌ می‌‌‌‌‌‌‌کند و به تشتت‌ می‌‌‌‌‌‌‌رود.

وی با بیان اینکه امام(ره) در مباحث فقهی نگاه متفاوت داشت،اظهار کرد: در واقع نظر امام خمینی(ره) این بود که دین و فقه باید یک نظام اسلامی را پشتیبانی کند و نظام جامعه را با فقه اداره کرد و در عین حال امام (ره) شالوده این کار را گذاشتند که در این مرحله یا باید بگوییم که اختلاف نظرها اشکالی ندارد و یا راه حل‌ها را پیدا کنیم.

مدیر کل پژوهش مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به نگاه اما م(ره) ادامه داد: دین یا فقه در حقیقت باید کمک کنند تا راه حل‌ها پیدا شوند و در عین حال به ضرورت ساخت نظام فقه خانواده پرداخته شود از طرفی قبل از اینکه به نظام برسیم بایستی قواعد فقهی خانواده را تبیین کرد که برای این هدف باید چند کار را انجام داد.

وی در ادامه با طرح این پرسش که ما چگونه به این ساختارها‌ می‌‌‌‌‌‌‌توانیم برسیم، گفت: در واقع قواعد فقهی یک پل ارتباطی بسیار خوب و مهم و در عین حال کمک به شناخت نظام است و تشخیص این قواعد فقهی دخیل در بحث نظام سازی خانواده بر عهده شما پژوهشگران و محققان در این حوزه است.

موسس گروه فقه تخصصی خانواده در جامعه المصطفی العالمیه با بیان اینکه قواعد فقهی پرکاربرد در موضوع خانواده وجود دارد که شما‌ می‌‌‌‌‌‌‌توانید منظومه‌‌‌ای درست کنید که در این راستا قواعد فقهیه با تطبیقات کافی است، اظهارکرد: قواعد فقها عنصر اساسی است و نیاز به مکمل‌ها دارند چرا که به تنهایی کافی نیستند.

وی با بیان اینکه ما از همین فقه موجود به سمت فقه مطلوب حرکت‌ می‌‌‌‌‌‌‌کنیم، بیان کرد: با فقه مطلوب چشم اندازها را ترسیم‌ می‌‌‌‌‌‌‌کنیم و راهکارهای مکمل و موجود را سامان‌ می‌‌‌‌‌‌‌دهیم و کاستی را برطرف‌ می‌‌‌‌‌‌‌سازیم.

استاد سید منذر حکیم با اشاره به این مطلب که وقتی نظام جامع اسلامی ترسیم‌ می‌‌‌‌‌‌‌کنیم چه فاکتورهایی باید داشته باشیم، اظهارداشت: هر چه کارگروه‌های عمیق تر و پرتوان تر داشته باشیم در قدم نخست فقه موجود را نظم اولیه خواهیم داد و در عین اثری تولید‌ می‌‌‌‌‌‌‌شود که هم فقه قوی داشته باشد و با استنباط از قرآن و روایات و صاحب سبک در روایات باشد که در این صورت فقه مطلوب تولید خواهد شد اگر چه ممکن است نقد بخورد در عین حال که اقتصادنا شهید صدر نیز نقد‌ می‌‌‌‌‌‌‌خورد اما جایگزین نداریم و در عین حال کاربردی است.

وی با بیان اینکه کسی در تولید محتوا در مبحث فقه خانواده‌ می‌‌‌‌‌‌‌تواند موفق باشد که یک دوره آثار شهید صدر را ببیند و مطالعه داشته باشد، اظهارکرد: ترجمه خوبی از آثار شهید صدر نشده و مطالب ایشان به خوبی منتقل نشده چرا که معانی و مفاهیم برداشت‌ها دقیق نیست و ترجمه تحت الفظی بوده است و به همین دلیل بهتر است شما محققان و پژوهشگران متن اصلی از خود مولف را مطالعه داشته باشید.

مدیر کل پژوهش مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به این مطلب که برخی بحث‌های شهید صدر را تکه‌‌‌ای و جزیره‌‌‌ای نگاه‌ می‌‌‌‌‌‌‌کنند که این روش، روش نادرستی است و نباید اینگونه باشد، تصریح کرد: باید کلمات شهید صدر را جامع دید.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با انتقاد نسبت به برخی که‌ می‌‌‌‌‌‌‌گویند فقه نظام خانواده در قرآن پوچ است و پشتوانه علمی ندارد، خاطرنشان کرد: اما فقه نظام خانواده در قرآن جمع آوری و دفاع شده است و در حال حاضر به صورت کتاب درسی و پایان نامه درآمده است.

نویسنده و پژوهشگر تاریخ اسلام با بیان اینکه شهید صدر درابتدا موضوع شناسی را انجام‌ می‌‌‌‌‌‌‌دهد و سپس به سراغ آیات و روایات‌ می‌‌‌‌‌‌‌رود، گفت: اگر ما قدرت علمی خودمان را بالا ببریم و در عین حال قدرت استنباط از قرآن و سنت را به عنوان بهترین و کاملترین روش دنبال کنیم در این صورت مبنا و روش و ذخیره و اندوخته قابل دفاع داریم که این موضوع را نباید نفی کرد چرا این موارد همراه با آسیب‌هایی است که با آسیب زدایی‌ می‌‌‌‌‌‌‌توانیم به نظام جامع برسیم که این کار نیاز به زمان و افراد با حوصله و بودجه دارد.

تهیه و تنظیم: فاطمه ترزفان