آسیب‌زا بودن پرداختن به عفاف بدون درنظر داشتن خانواده/ عفاف در تربیت خانوادگی شکل می‌گیرد

استاد سید منذر حکیم گفت: شهید صدر در آیه «الله نورالسماوات والارض…» بیان می کند که حضور خداوند چگونه می تواند کل معادلات را بهم بزند و انسان را بالاتر از نیاز جنسی به اوج برساند. نور سماوات و ارض که خداوند باشد اگر در خانواده بتابد و حس اخلاقی انسان به رشد مطلوب برسد حیا و تقوا در خانواده در زیر سایه آن شکل می گیرد. در این صورت تامین نیاز جنسی در خانواده با توجه به عالم معنویت و نام خدا صورت می گیرد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح، استاد سید منذر حکیم، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در درس خارج فقه نظام های اسلامی که از سوی دبیرخانه مفتاح برگزار شد، درباره فقه العفاف بیان داشت: عفاف جنسی همان تقوای جنسی است. بنابراین کلید واژه جدیدی وارد کار می شود و باید تقوا مورد بررسی قرار گیرد.

وی افزود: تقوا نیز معنای عامی دارد و مقصود ما معنای اخصی از تقوا که تقوای جنسی است، می باشد اما به لحاظ این که اعم و اخص ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند، لذا اگر بخواهیم به عفاف متمرکز بشویم قطعا باید از مسیر تقوا در قرآن گذر کنیم و عفاف را در چارچوب بحث تقوا ببینیم و حتی اگر نخواهیم از این کلیدواژه وارد بشویم زیرساخت های بحث عفاف ما را به تقوا می کشاند. چرا که بحث سعادت انسان و سبک زندگی مطلوب است را باید ترسیم نماییم.

استاد حکیم خاطرنشان کرد: همچنین نگاه تاریخی، نگاه اجتماعی و نگاه به انسان از لحاظ انسان شناسی قرآنی می تواند در فهم بهتر مدلول آیات و روایات تاثیرگذار باشد. به همین دلیل باید نگاه جزءنگرانه و تجزیه ای به متون همراه با نگاه کل گرایانه داشته باشیم اما نباید نگاه جزء نگرانه اصل قرار گیرد. البته باید به جزئیات توجه داشت لیکن نگاه کل گرایانه نیز لازم است وگرنه به نتیجه نمی رسیم.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم در ادامه در پاسخ به پرسش «اگر عفاف را حالتی از تقوا گرفتیم چون حالتی نفسانی می شود در علم فقه بررسی می شود یا علم اخلاق؟» گفت: جواب این سوال در این است که فقه را چگونه معنا کنیم. درمیان فقها به فقه اصغر و فقه اکبر تعبیر شده است. فقه اکبر چه میزان در فقه اصغر دخیل است؟ این بحث مهمی است. اگر در پیش فرض ها معتقد شدیم که فهم هدف تشریع در فهم بهتر قانون، فلسفه فقه در فقه، نگاه تاریخی و معرفت قرآنی در معرفت حدیث تاثیر دارد بنابراین آیا داریم حوزه ای که حوزه اخلاق باشد و حوزه فقه نباشد؟ اگر همه افعال اختیاری قلمرو فقه باشد، همه صفاتی که منشا اختیاری داشته باشد نیز قلمرو آن است.

وی ادامه داد: تمام جاهایی که قلمرو اخلاق است و حسن و قبح می گویند شارع مقدس برای آن حلال و حرام دارد. بنابراین قلمرو فقه فراتر از رفتار است. پس گستره فقه و اخلاق ممکن است یکسان باشد اما ممکن است زاویه دید آن ها با هم متفاوت باشد و در پی آن نتایج متفاوت می شود؛ هرچند دایره فقه و اخلاق را از هم جدا کرده اند. البته قدما بر این نبوده اند حتی در مباحث اعتقادات ورود کرده اند. این نشان دهنده این است که قلمرو فقه هم مسائل اعتقادی، هم عواطف و هم احساسات و هم رفتار را دربر می گیرد.

استاد حکیم با اشاره به این که باید مشخص کرد نوع تعامل قرآن با بحث عفاف چگونه بود است؟ خاطرنشان کرد: در سوره نور قرآن آسیب اخلاقی زنا را با روش های گوناگون حل نموده است. به همین جهت این سوره از لحاظ روشی می تواند برای مسیر ما الهام بخش باشد. آخرین آسیبی که جامعه می تواند به آن دچار شود و اگر دچار شد جامعه به بحران می رسد در این سوره بیان شد و در دو سطح به معالجه آن پرداخته است. یک جراحی که همان حد است و یکی هم پیشگیری و برای پیشگیری هم چند مرحله مانند چشم پوشی و حجاب بیان کرده است.

وی افزود: اما این مراحل چه میزان این آسیب را کنترل می کند. حد زدن از زنای علنی و زنای با شهود جلوگیری می کند اما از زنای غیر مشهود هم جلوگیری می کند؟ بیان مجازات هم به بازدارندگی کمک می کند اما این هم با ایجاد ترس و ارعاب است نه این که رغبت نداشته باشد و باز هم مشکل را حل نمی کند. چشم پوشی و حجاب هم چند درصد می تواند پیشگیری کند؟ برای بعضی ها حجاب و عفت چشم تاثیرگذار است اما بعضی با چادر هم تحریک می شوند. پس حجاب و چشم پوشی گرچه تا حدی پیشگیری می کند اما مشکل را نمی تواند حل نماید.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم تصریح کرد: البته ازدواج مشکل را تا حدود قابل توجهی حل می کند. همان طور که در حدیث آمده است «مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ أَحْرَزَ نِصْفَ دِینِهِ فَلْیَتَّقِ اَللَّهَ فِی اَلنِّصْفِ اَلْبَاقِی»  ازدواج به زوجین مصونیت می دهد. در نتیجه از لحاظ نیاز جنسی تامین هستند. با تامین نیاز جنسی گرویدن به انحراف جنسی به حداقل می رسد اما باز ریشه کن نمی شود و ممکن است باز به دام انحراف بیفتند. زنای محصن که مطرح می شود نشان می دهد که این مشکل هنوز وجود دارد.

وی ادامه داد: پس چه چیزی می تواند ریشه کن کند این بی عفتی را؟ تعالی انسان بر غریزه اش چگونه حاصل می شود؟ شهید صدر در آیه «الله نورالسماوات والارض…» بیان می کند که حضور خداوند چگونه می تواند کل معادلات را بهم بزند و انسان را بالاتر از نیاز جنسی به اوج برسد. نور سماوات و ارض که خداوند باشد اگر در خانواده بتابد و حس اخلاقی انسان به رشد مطلوب برسد حیا و تقوا در خانواده در زیر سایه آن شکل می گیرد. در این صورت تامین نیاز جنسی در خانواده با توجه به عالم معنویت و نام خدا صورت می گیرد. به همین جهت این کار یک رفتار انسانی و شرافتمندانه است که به تعبیر روایات گناهان انسان را می ریزد و بعد معنوی پیدا می کند.

استاد حکیم تأکید کرد: اما اگر خدا از این معادله بیرون بیاید یک رفتار حیوانی و معمولی می شود مانند گرسنگی. رفتار جنسی اگر به انحراف نکشاند به یک رفتار معمولی تبدیل می شود. یک زندگی معمولی در حد بسیار پایین نتیجه خروج خداوند است. اما اگر بخواهیم به حد اعلای رشد برسانیم حتی تامین نیاز جنسی باید با یک رویکرد معنوی و الهی باشد. این در سوره نور کاملا روشن است. چرا که این آیه را بلافاصله پس از آیه «وَأَنْکِحُوا الْأَیَامَى مِنْکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ » آورده است. خروجی چنین خانواده هایی که چنین انسان هایی با این رویکرد تربیت می شوند نتیجه منطقی اش «…لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ…»  می شود. بنابراین این سپری است که می تواند انسان را در برابر آسیب ها محافظت کند.

وی در پایان یادآور شد: البته طرح عفاف بدون خانواده ناقص است و خود یک آسیب است چرا که عفاف در تربیت خانوادگی شکل می گیرد.