مصاحبه به مناسبت روز جهانی خانواده

سؤال اول : ضرورت و علت نامگذاری این روز در تقویم جهانی به نظر حضرتعالی چیست؟

در ابتدا باید گفت در مورد این نامگذاری ها در تقویم جهانی نباید به دنبال علت و فلسفه این نامگذاری ها بود چرا که هر کشور و سازمانی ممکن است برای این کار دلیلی خاص ارائه دهد . لذا باید در جهت بیان اهمیت این مساله مطرح شده یعنی خانواده درجامعه انسانی حرکت کنیم.

در بحث (روز خانواده) هم اهمیتی فوق العاده وجود دارد که همه جوامع بشری و تمام اندیشمندان عالم میدانند که : جامعه بر اساس( خانواده) استوار است .اگر خانواده ای وجود نداشته باشد بشریتی هم وجود نخواهد داشت .

همانطور که مقام معظم رهبری در سیاستهای ۱۶گانه ویژه خانواده فرمودند :” نظام ما نظام جامعه ی خانواده محور است”    وقرآن کریم هم روی همین اصل تاکیدفرموده :

«یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقاکم» (حجرات/13)

جامعه ی بشری براساس نهاد وبنیان  کانون خانواده استوار است ولی این خانواده باید جایگاه خودش را در جامعه انسانی پیدا کند . لذا به بحث (روز خانواده) با توجه به اینکه( هفته سلامت )گفته شده باید اهمیت بیش از اینها داده شود.

برای نجات خانواده در جامعه بشری که در اثر نقشه های شیطانی رو به افول است ، باید اقداماتی جدی صورت گیرد چرا که شیطان به هیچ وجه نمیخواست و نمیخواهد که این جامعه انسانی برآمده از نسل حضرت آدم وحوا (ع) رشد پیدا کند .

نقشه های شیطانی استکباری همیشه به سمت اضمحلال و یا متزلزل کردن بنیان خانواده  هدف گذاری شده است در حالی که تمام  ادیان سماوی و مصلحان و اندیشمندان  بشری به سمت تحکیم خانواده گام برمیدارند .

در اینجا وجود دو جریان متضاد بین مصلحان و اندیشمندان دینی ازیک سو  با مستکبرانی که از تخریب خانواده سود فراوانی میبرند ازسوی دیگر کاملا مشهود است. لذا نیاز داریم که در حال حاضر تمام ارگانها و سازمانها و نهادها  و موسسات علمی و پژوهشی و دانشگاهی و حوزه های علمیه و صدا و سیما و قوای سه گانه و … دست به دست هم دهند و  با این فاجعه ی پیش رو که  همان پاشاندن و اضمحلال خانواده است مقابله کنند .

در بروز وشدت یافتن این فاجعه برخی عوامل عمدی  و برخی عوامل غیر عمدی ونا آگاهانه دیده می شود. برخی عوامل به خاطر سوء مدیریت و برخی دیگر هم از روی جهل و نادانی است و عوامل عمدی گوناگونی  نیز وجود دارد .این عوامل دست به دست هم میدهند و جامعه ما را به سمت یک فاجعه غیر قابل جبران سوق میدهند.

دشمن  همیشه نقاط اقتدار نظام مقدس ما را هدف قرار داده است یکی از نقاط بسیار مهم که میتواند دیگر نقاط اقتدار را تقویت کند کانون گرم وسالم  خانواده است . خانواده به اسلام و نظام اسلامی خدمت میکند به امت واحده اسلهمی خدمت میکند به نظام امامت و جهان  تشیع و  نهاد مقدس مرجعیت درجهان اسلام خدمت میکند  و به حوزه های علمیه ما نیز خدمت تربیت نیروی انسانی سالم را تقدیم میکند . تمام آنچه که نقطه اقتدار ما است در حال حاضر در کانون مهم  خانواده جمع  شد ه که میتوان گفت (خانواده سالم وموفق) یک سرچشمه جوشان می باشد که به هه اینها مدد می رساند . به همین خاطر میبینیم که خانواده است که نظام ارزشی ما را مستحکم  میکند و انسانهای وارسته ای را تحویل جامعه  ما میدهد تا بتواند در برابر تمام  دشمنان نابود کننده ارزشها و ضد ارزشها بیاستد و ارزشهای انسانی واسلامی والا را در جامعه ما پایدار و مستحکم کند .

 

سؤال دوم : از دیدگاه جناب عالی به عنوان یک شخصیت علمی و حوزوی اهداف تشکیل خانواده و تفاوت آن در تعالیم اسلام و دنیای غرب در چیست ؟

این پرسش  بسیار مهم است و یک بحث مبنایی لازم است .

یکی از مبانی نظام خانواده ما این است که خانواده پایه تمام تحولات جامعه بشری است .

اهدافی که دراسلام برای تشکیل خانواده گفته شده اهدافی است که در هیچ یک از مدارس و مکاتب مادی دیده نمیشود بلکه فراتر از آن اهداف است . یعنی اگر برای آرامش روانی ، برای تکثیر نسل ،برای ایجاد صمیمیت ،برای  تحقق سلامت جسم وروح انسان، برای ایجاد ارتباطات صمیمی و  ایجاد  انضباط ونظم اجتماعی همه ی این ها اهداف محترم ومقدس و کلانی است که برای  نقش مطلوب خانواده قابل تصور است.

در قرآن کریم تمام  این ها مطرح شده است و قرآن  نیز در این آیه سوره حجرات که  مطرح شد ، و 3 هدف بسیار بزرگ را ترسیم کرده است که این سه هدف ماهیت شان هم متفاوت است . اولین و نزدیکترین هدف این است که تکثیر نسل از راه خانواده است و اسلام تکثیر نسل را از راه غیر خانواده قبول ندارد . هرچند غرب به دنبال این است که تکثیر نسل با کار روی ژن ها و فضای آزمایشگاهی از راه غیر خانواده صورت گیرد که این ها آسیب های خیلی جدی را در پی دارد . الان محصولات تراریخته برای ما  انسانها مشکل ساز شده است . انسانی که از این راهها به وجود میاید معلوم نیست که چگونه انسانی باشد چون آن فرایندی را که باید طی کند که به فرموده قرآن  یک  انسان متعادل و معتدل  باید به وجود بیاید در اینجا  ودراین راه های خارج از چارچوب خانواده طی نمیشود .

پس از راه خانواده است که این تکثیر نسل باید انجام گیرد .

این هدف اگر محقق شد انسان های جامعه بشری با ایجاد روابط اجتماعی صحیح و سلیم با هم یک نوع تعامل و داد و ستد فرهنگی باید داشته باشند و دارند  واین تکامل از راه  تعارف یاتعامل  و آشنایی با یکدیگر،  وکسب معرفت متقابل از یک دیگر. یعنی باگفتگوی تمدنها به تکامل وتعالی برسند – به جای تئوری ویرانگر جنگ وتقابل تمدن ها-  باهم به تفاهم  وتعاون بین یکدیگربرسند تا این تکامل مطلوب وارزشی تحقق پیدا  کند .

ولی این دو هدف اگر دقت کنیم در یک چهارچوب دنیوی ومادی  کاملا محدود  و بسیار کوته فکرانه وتنگ نظرانه و از مسیر نامتناهی تکامل انسان فاصله فراوانی داشته باشند .یعنی از دیدن تمام مسیر تکاملی انسان غفلت نموده .  چون این دو هدف دنیوی تمام اهداف  آفرینش انسان را پوشش نمی دهند ونمی توانند باشند.

قرآن کریم وکتاب الله حکیم یک هدف تربیتی خیلی مهمتری بعد از این اهداف مطرح نمود ه و آن هدف رسیدن انسان ها به بالاترین حد از تکامل انسانی است .  وآن رسیدن به مقام ( با تقواترین انسان )  است ،یعنی انسانی که به درجه ای از کمال رسید خودش را به گونه ای مدیریت کند که بهترین و والاترین انسان باشد و راه طبیعی رسیدن به این هدف   همان کانون خانواده است . خانواده می تواند این هدف را به نحو احسن محقق نماید .

قرآن کریم در  اخر سوره فرقان وقتی از عبادالرحمن سخن میگوید میفرماید :

وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا (آیه 74)

خدایا ما را امامان و رهبران متقیان قرار بده. یک انسان با تقوا اگر در چنین شرایطی تربیت شود اکتفا نمی‌کند که فقط با تقوا باشد بلکه می‌خواهد با تقواترین باشد بلکه می‌خواهد امامت متقیان را داشته باشد در واقع حس کمال طلبی در حد اعلا  را به بهترین شکل ممکن می خواهد. این امامت گویای آن پیشتازی و پیشگامی و رسیدن به آن هدف مطلوب که همان کامل ترین انسان ممکن در این زندگی از راه کانون گرم وسالم  خانواده وخانواده موفق انجام  می گیرد.  در تربیت انبیاء هم نقش خانواده درقران بسیار چشم گیر است. کار اصلی خانواده این است که انسان را انسانی مسئولیت‌پذیر تربیت کند .خانواده یک نهاد انسان ساز است انسان سازی به این معنا که یک انسان مسئولیت‌پذیر را تحویل جامعه می‌دهد که فقط  با هدف رسیدن انسان به قرب الهی حاصل می شود.

انسان مسئولیت پذیر هم زمانی به کمال خود می‌رسد و کمال برای او معنا پیدا می‌کند که انسانی ، خداشناس باشد، آن کسی که مسئولیت را از انسان خواسته و انسان را مسئول قرار داده خداوند است .

بالاترین مقام در نظام هستی خداوند است تا انسان در برابر او احساس مسئولیت کند. اگر خدای سوال کننده ای نباشد هیچ کس هیچ  نوع احساس مسئولیتی نمی کند.

لذا خداوند در آیات قرآنی فراوانی خودرا سوال کننده معرفی میکند و انسان نیز از سوی او مورد سؤال واقع می شود  . حالا این را در آیات خلافت انسان به شیوه دیگر خداوند مطرح نموده و می فرماید: ما بر روی زمین خلیفه قرار داده ایم اگر انسان خلیفه شد در اینجا مسئولیت معنا پیدا می‌کند. چون او قائم مقام خداوند قرارداده شده  است. قائم مقام همیشه  یک، آقابالاسری دارد که از وی باز خواست خواهد کرد. یک پرسشگری و  یک پاسخگویی در بحث خلافت مطرح می‌شود وقتی این مطرح شد یعنی انسان در بالاترین جایگاه و مقام قرار می گیرد که همان خلافت الهی است .

یک انسان پاسخگو که احساس مسئولیت می‌کند از راه  این  پاسخگویی ، چنین انسانی می تواند در مسیر کمال و ترقی  حرکت  کند اگر انسان مسئولیت‌پذیر نشد هیچ نوع رشدی نخواهد داشت.

 

سوال سوم :آفات و موانع موجود در تشکیل و استدامه نهاد خانواده در ایران اسلامی از نظر حضرتعالی چه چیزهایی میباشد ؟

پاسخ:

در گام اول ، نیاز به یک مجموعه مؤسسات و نهادهایی داریم که آسیب‌های موجود و آسیب هایی که در پیشروی  نهاد خانواده است  را به طور مستمر رصد کند، و برای آسیب زدایی هم در جایگاهی قرار بگیرد که بتواند این ها را دنبال کند .یعنی ما هم آسیب شناسی می‌خواهیم  و هم آسیب زدایی .

ما به دنبال تشکیل کانون های مطالعاتی و آموزشی و پژوهشی و فرهنگی که وظیفه شان رصد کردن و آشنا شدن با طبیعت این آسیب ها است ، و آسیب ها را ریشه یابی کنند، هستیم . ارائه راهکارهای مناسب با شرایط و امکانات موجود که قابل ارائه باشد از کارهای این کانونها است . به همین دلیل ما یک کانون فرهنگی خانواده اسلامی تشکیل دادیم و بر اساس آن آمدیم بنیاد بین المللی خانواده را بنیان نهادیم .

باید مجموعه ای از موسسات با موضوعات مرتبط با امر خانواده مانند سبک زندگی ،تربیت فرزند موفق، تربیت زنان  موفق  و تشکیل خانواده موفق ،مراکز مشاوره سالم وهدفمند ..و هر نوع موسسه‌ای که بتواند در سطح کلان و یا در سطح خرد در موضوعات مرتبط با خانواده کار کند شناسایی شود . و فعالیتهای این موسسات را رصد کنیم و سعی می‌کنیم که  با هم همکاری و هم افزایی داشته باشیم .

درحال حاضر  موسسات زیادی داریم که فعالیتهای روبنایی انجام می‌دهند کارهای پژوهشی  آنها کارهای عمیقی نیست ، از نگاه دین مبانی خانواده را در نظر نمی‌گیرند و بعد به معالجه می‌پردازند، مشاوره می‌دهند و همین مساله  به پاشیده شدن خانواده ها  می انجامد و نتیجه عکس می‌دهد،  با معیارهای مادی به مشکلات  نگاه می کنند  وکارشان یک کار علمی و مطالعاتی یک جانبه ومادی وسودجویانه محض است و در واقع اگر هم راه حل بدهند  یک مسکن موقت می دهند و گاهی مسکن اشتباهی می دهند و آسیب خیلی بزرگتری برای جامعه به وجود می آورند .

در حقیقت بزرگترین و اولین آسیب نداشتن مراکز مطالعاتی مناسب این کار است ، ناهمگونی و ناهماهنگی مراکز تصمیم گیری را داریم .مجلس شورای اسلامی قانون وضع  می‌کند، مراکز دیگر و صدا و سیما جور دیگری عمل می‌کنند، آموزش و پرورش یک جور عمل می‌کند، خود حوزه علمیه باید از نهادهایی باشد که کمک کند. اولین  نهادی که کمک می‌کند به تشکیل کانون سالم خانواده همین حوزه های علمیه است. اینها هستند که مساله  عقد شرعی  و طلاق شرعی   و قانونی را به عهده گرفته اند. اینها کسانی هستند که برای ایجاد رابطه شرعی بین این افراد نقش ایفا می‌کنند. اما ممکن است همین موضوع آسیب‌زا باشد به جای اینکه در زمینه تقویت نهاد خانواده عمل بکنند وسیله و محل درآمد و منبعی برای  درآمد مادی می شود . وقتی این جور شد ضررهای دیگری خواهیم داشت لذا برخی به طور مجانی عقد را می‌خوانند و برخی‌ هم دفتر باز کردند و همین دفاتر ازدواج و طلاق هم می‌تواند خیلی کمک کند به تثبیت خانواده و هم می‌تواند به گونه‌ای عمل کنند که باعث پاشیده شدن خانواده ها شود. همین مهریه های سنگین که یک پدیده  خطرناک در جامعه ما است علتش چیست ؟ ریشه یابی نشده است  . که این برمیگردد به چشم  و هم چشمی ها  ، برمی‌گردد به تصورات غلط در مورد اهداف تشکیل خانواده ، برمی گردد به فرهنگ های غلط که به جامعه ما تزریق شده، علت های دیگری هم داریم  مثلا گاهی تشکیل خانواده ها فقط برای اینکه پدری از فرزندش راحت شود و او را وارد زندگی مشترک بکند صورت می‌گیرد و بعد پدر و مادر او را تغذیه فکری و تربیتی مطلوب  نمیدهند حتی به او آموزشهای لازم را نمی دهند و در این جا خانواده‌ها – وصدا و سیما-  وحوزه های علمیه و آموزش و پرورش و … نقش مهم  دارند .فرهنگ سازان و آموزش دهندگان ، از خانواده گرفته تا حوزه و دانشگاه همه اینها نقش دارند این ها باید دست به دست هم دهند و هر کدام یک بخشی از کار را  پیگیری کنند ما باید نیاز خانواده را به شکل  جامع ببینیم لذا به تدوین( نظام جامع خانواده اسلامی ) توجه نمودیم و تمام عناصر تأثیرگذار در این نظام جامع و نهادها و موسسات و ارگانها ی فراوان جامعه را  که به گونه ای در بحث خانواده نقش دارند بررسی کردیم ، کم و کیف نقش این ارگان ها و سازمان ها باید مشخص شود تا ما بتوانیم این معضل و مشکل فعلی و آینده  نهاد وکانون خانواده را حل کنیم.

 

سوال چهارم : پیشنهاد شما به عنوان یک عالم و محقق دینی در رابطه با انسجام و پایداری کانون خانواده با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی امروز ایران چیست ؟

 

تجربه چندین ساله پشت سر داریم در این زمینه کار کردیم و دیدیم که هیچ راهی غیر از این نداریم که بیاییم آسیب‌شناسی کنیم ، بعد بیاییم تمام مراکز آسیب پذیر و تاثیر گذار که در امر خانواده نقش دارند را رصد کنیم.

به اینجا رسیدیم که باید یک سیاست‌گذاری کلان داشته باشیم و ما این را به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارائه کردیم و چندین جا را مورد مطالعه و هدف قرار دادیم ، آسیب‌ها را گفتیم  به خصوص در مورد وضع قوانین در مجلس شورای اسلامی،  و این منتهی شد به مجمع تشخیص مصلحت نظام و مجمع ازما خواست که سیاست گذاری را انجام  دهیم و این طرح را خدمت مقام معظم رهبری ارائه نموده و بعد از حدود یکسال سیاست های کلان خانواده از سوی مقام معظم رهبری اعلام شد و در حقیقت در این سیاست ها ی کلان  تمام نکاتی که مدنظر ما بود ملاحظه شد ه  و مقام معظم رهبری  در حقیقت یک سیاست نامه مهمی را برای گام دوم انقلاب دربخش خانواده وجمعیت با پیشتازی جالب به پیشواز سیاستهای گام دوم رفته ودر بیانیه گام دوم نیز فقط به ان  اشاره کردند . در حقیقت آغازش همین سیاست های خانواده و سیاست‌های جمعیتی بود که آقا اعلام کردند.  مقام معظم رهبری با تشخیص دقیق نقاط آسیب دار و آسیب‌زا، سیاست‌هایی را اعلام کردند،اگر آنها را محور قرار دهیم و حرکت کنیم می‌توانیم به این سوال پاسخ دهیم  که چگونه می توانیم در وضعیت موجود جامعه خودمان تحول به وجود بیاوریم.

اصل تحول را آقا اینجور فرمودند ” جامعه‌ی ما جامعه خانواده محور است و باید باشد”. یعنی تمام قوانین برود به این سمت، تمام قوانین در تمام نهادها ،آموزش و پرورش خانواده محور فکر کند، حوزه علمیه خانواده محور فکر کند، رسانه‌ها خانواده محور عمل کنند، همه قوانین باید به این سمت برود .

بحث دوم ، آقا فرمودند که ما احتیاج  به یک نهضت ملی فراگیر برای ازدواج داریم ازدواج آسان و موفق برای همه آحاد جامعه و در سنین مناسب .

این چه چیزی لازم دارد، این کار اگر بخواهد انجام بگیرد باید  دو کار بسیار مهم در کنار هم انجام گیرد:

1) آموزش ها و مشاوره های قبل از ازدواج، آموزش ها و مشاوره‌های حین ازدواج، آموزش و مشاوره های بعد از ازدواج .

و به عبارت دیگر یک خط مشی  آموزشی جامع و کامل قبل و حین و بعد از ازدواج طراحی شود که متاسفانه در جامعه ما این خط مشی آموزشی رعایت نشده است . متاسفانه مشاوره هایی که داده می‌شود بسیار بسیار ناقص و ناکارامد است.

اگر اینگونه آموزش های مناسب وکافی داشته باشیم به جای رفتن به دنبال مهریه های بالا رویکردها در ازدواجها متفاوت می شود .  ما می توانیم با کمترین امکانات و با ظرفیت‌هایی که در خودمان داریم و بعدها می‌توانیم  در خودمان به وجود بیاوریم تمام مشکلات ازدواجمان را حل کنیم.

الان در ازدواج سفید ی که  می گویند چه اتفاقی دارد می افتد ، به خاطر فرار از مسئولیت به خاطر این که هیچ تعهدی به یکدیگر ندارند، شما به لذت جنسی می رسید ، حالا اگر در  قالب ازدواج شرعی این کار انجام بگیرد یعنی دو انسان که هیچ امکاناتی ندارند اما مایلند یک کانون مشترک داشته باشند با صفر امکانات مادی هم این افراد می‌توانند ارتباط شرعی برقرار کنند و بعد با همکاری و هم افزایی  که درکنار هم می کنند، خانه مطلوب خود را بسازند وزندگی را به پیش ببرند با این همکاری و هم افزایی دو زوج جوان  می‌رسند به جایی که صاحب خانه و کار و فرزند می‌شوند و اینها با کمترین امکانات بیشترین بهره وری را از ظرفیت‌های وجودیشان به دست می‌آورند و در خودو جامعه تحول لازم را ایجاد می کنند.

وضع موجود جامعه، وضع مریضی است و این معلول همان خطا های فراوانی است که انجام داده‌ایم که به اینجا رسیده ایم. اولین خطایی که کرده ایم فرصت‌های شغلی را دادیم به کسی که اصلاً وظیفه اداره خانه را ندارد. یعنی دادیم به زن، زنی که یا در حمایت پدر است یا تحت حمایت زوج ، و بازار کار و فرصت‌های شغلی را هم داده ایم به زن، بعد آمدیم پسر جوان خودمان که باید مهریه بدهد و هزینه زندگی را تأمین کند فرصت شغلی را از او گرفته ایم اما هزینه زندگی را بر او تحمیل کرده ایم . این روند غلطی است که به وجود آمده فارغ از اینکه مقصر چه کسی است این کار غلط باید اصلاح شود . اسلام می‌گوید فرصت شغلی را در اختیار مردان قرار می دهیم و برای زن در خانه پدر و یا خانه شوهر امنیت ایجاد میکنیم ، و تربیت فرزند را بر عهده زن می گذارد، اما او را از تأمین هزینه زندگی معاف می کند. لذا ما این نظام جامع خانواده را به هم زدیم .

متاسفانه ما بعد از ایجاد مشکل دنبال راه‌حل باید بگردیم در حالی که روش حل مساله در اسلام بر پیشگیری  است نه ایجاد معضل و بعد درمان آن، و به همین خاطر است که می گوییم از راه اشتباهی که رفتیم باید برگردیم.لذا مقام معظم رهبری فرمودند:” آموزش دهید” .در آموزش جه چیزی را باید بگوییم ،چه کاری باید بکنیم که از تمام این معضلات پیشگیری کنیم ، فرض کنیم اگر هم بنا بود زن کار کند همانطور که بعضی از دولت ها می گویند زن شاغل است مردهم شاغل است ، هر دو باید هزینه زندگی را بدهند. اقتضای منطق  هم همین است ما هم خدا را می‌خواهیم هم خرما را. هم فرصت شغلی را به زن بدهیم و بعدمهریه را به زن بدهیم و بعد هم هزینه زندگی را از مرد بگیریم و مجددا به زن بدهیم یعنی شما سه نوع منبع درآمد برای زن درست کرده اید در حالی که این مرد را از یک منبع درآمد محروم کرده اید و فرصت شغلی را از او گرفته اید و به زن داده اید.آن وقت می گوییم با این مشکل چه کنیم  ، و به همین خاطر نمی توانیم  این وضع نابه سامان را اصلاح کنیم همان طوری که در بعضی از قوانین آمده اگر زن طلاق گرفت نصف در آمد مرد متعلق به زن است، این بر چه اساس است ؟ این خانم، دو روز است که آمده در زندگی این آقا ، فقط به خاطر مرتبط شدن و به خاطر گذاشتن یک شرطی در عقدنامه این چنین جایگاهی پیدا می کند ؟ بعد از این نوع شرط گذاری  ازدواج میشود یک وسیله ارتزاق برای برخی خانمها . خیلی از ازدواج ها متاسفانه منحل شدن شان به خاطر این است که ما زمینه سوء استفاده زنان را از بحث مهریه فراهم کردیم ، در نتیجه الان شمار زیادی از زندانیان  عدم پرداخت مهریه  داریم، به خاطر اینکه ما یک مسیر غلط را طی کردیم این مسیر را ما بایداصلاح کنیم . اگر جوانان ما آموزش صحیح  و مشاوره سالم دریافت کنند مسیر زندگی دختر و پسر جوان ما عوض خواهد شد .

البته در همه مسائل زندگی ، آموزش و مشاوره کارساز است.

ان شاء الله عقلهای فعال جامعه ودلهای دلسوز وجهادگران عرصه فرهنگ بتوانند باهم افزایی این معضل رابه روش صحیح حل کنند.